Ergonomi, insanların doğal hareketlerine uygun bir ortamın tasarımı ve oluşturulması olarak tanımlanabilir. Bu kavram, 20. yüzyılın ortalarından Polonyalı bilim insanı Wojciech Jastrzebowski tarafından bir makalede kullanılmıştır. Ancak, bu kavramın tarihi daha eskiye dayanmaktadır.

Ergonomi kavramı, insanların işyerlerinde veya diğer ortamlarda daha rahat ve verimli bir şekilde çalışabilmeleri için ortamın tasarımına yönelik çalışmaların yapıldığı bir dal olarak kabul edilebilir. Bu çalışmalar, insanların işyerlerinde sağlıklı ve verimli bir şekilde çalışabilmeleri için gerekli olan koşulların sağlanmasına yöneliktir.

Ergonomi, mühendislik, fizyoloji ve psikoloji gibi bilimsel alanlarda yapılan araştırmalara dayanmaktadır. En iyi uygulama tasarımını elde etmek için çeşitli disiplinlerin verileri ve teknikleri kullanır. Antropometri; vücut ölçüleri, şekilleri; popülasyonlar ve varyasyonları ile ilgilenir. Biyomekanik; kaslar, kollar, kuvvetler, kuvvet ile ilgilenir. Çalışma çevresi; gürültü, ışık, ısı, soğuk, radyasyon, titreşim, işitme, görme, duyusal alanlarla ile ilgilenir. Psikoloji; beceri, öğrenme, hatalar, farklılıklar, gruplar, iletişim, öğrenme, davranışlar ile ilgilenir.

Ergonominin önemi, sadece personel yaralanma riski değil, aynı zamanda her yıl üretkenlik kaybının maliyeti açısında önemli olduğu için, kuruluşlar ergonomiyi ciddiye almalıdır.

Türkiye’de ergonomi konusu, çeşitli mevzuatlarla düzenlenmektedir. Örneğin, “Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Ergonomi Yönetmeliği” insanların işyerlerinde sağlıklı ve verimli bir şekilde çalışabilmeleri için gerekli olan koşulların sağlanmasına yönelik düzenlemeleri içermektedir.

Bu yönetmelikte, işyerlerinde ergonomik düzenlemelere uyulması, insanların doğal hareketlerine uygun bir ortamın oluşturulması gibi konulara yer verilmektedir. Ayrıca, işyerlerinde ergonomik değerlendirme yapılması ve bu değerlendirme sonucunda alınacak önlemlerin belirtilmesi gibi konular da yönetmelikte düzenlenmektedir.

İş yerinde ergonomi uygulaması adına neler yapabiliriz?

• Masa çalışmaları için uygun bir masa ve sandalye seçimi: Çalışanların vücutlarının doğal pozisyonlarını destekleyecek şekilde tasarımlanmış masalar ve sandalyeler, çalışanların verimliliğini artırır ve bel ve sırt ağrılarını azaltır.

• Monitörlerin doğru yüksekliği ve pozisyonu: Monitörlerin çalışanların göz seviyesi ile aynı yükseklikte olması, göz yorgunluğunu azaltır ve göz sağlığını korur.

• Klavye ve fare kullanımı için doğru pozisyon: Çalışanların el ve parmaklarının doğal pozisyonlarını destekleyecek şekilde tasarımlanmış klavyeler ve fareler, el ve parmak ağrılarını azaltır. Karpal tünel sendromlarının önlenmesi için dikey mouse tercih edilmeli.

İşyerinde ısı ve nem düzenleme sistemlerinin kullanılması: İşyerinde uygun sıcaklık ve nem oranlarının sağlanması, çalışanların verimliliğini artırır ve sağlık açısından faydalıdır.

İş Ortamında Görülen Ergonomik Rahatsızlıklar

İş ortamında görülen ergonomik rahatsızlıklar, büyük kısımda kas ve iskelet sistemi rahatsızlıkları olarak tanımlanmaktadır. Kas ve iskelet sistemi rahatsızlıkları, genellikle şiddetli travmalar tarafından oluşmazlar ama kaslar, tendonlar, bağlar, eklemler ve kıkırdaklar gibi yumuşak dokularda ve sinir sisteminde tekrarlı incinmeler nedeniyle yavaşça ortaya çıkarlar.

Ergonomi Kaynaklı Bazı Meslek Hastalıkları

• Kas zorlanması ve incinme
• Bel ağrısı
• Bel fıtığı
• Boyun tutulması
• Boyun fıtığı
• Karpal tünel sendromu (Karpal tünel, insan elinin avuç içi kısmında yer alan, kemikler ve bağlar ile çevrili dar bir kanaldır. Karpal tünelde bulunan ve median sinir adı verilen sinir üzerine baskı uygulanması el ve kollarda uyuşma, karıncalanma ve halsizliğe karpal tünel sendromu adı verilir.)

Mesleki kas iskelet sistemi hastalıklarının iş ile ilgili risk etmenleri şöyle sıralanmaktadır.

• Tekrarlamalı hareket
• Zorlamalı hareket
• Uzun süre aynı pozisyon
• Titreşim
• Bel ve elin yanlış̧ ve kötü pozisyonda kullanılması

Psikososyal riskler

• İş memnuniyetsizliği ve işe gelme isteği oluşmaması
• Monoton iş hayatı
• Kısıtlı zaman baskısı
• Yetersiz denetim
• Molaların yetersizliği ve az tekrarlanır olması

Kişisel riskler

• Yaşlanma ve yıpranma
• Sigara ve alkol kullanımı
• Aşırı kilo alma veya kilo kaybı
• Kondisyon yetersizliği